Sterkere zoutbeperking geeft gezondheidswinst

Beterschappen November 28, 2018 Blog 0

Een zoutbeperking. Mogelijk is dit voor jou een uitdagend onderdeel van de behandeling van je nierziekte. Misschien heb je nog nooit gehoord van een zoutbeperking, terwijl je zoutinname grote invloed heeft op je nierfunctie. Het grootste gedeelte van dit artikel bevat praktische tips om je zoutinname te verlagen, maar we beginnen met een beetje achtergrond.

Over zout

Met zout wordt natriumchloride bedoeld, dat voor 40% uit het mineraal natrium bestaat en voor 60% uit chloor. Natrium heeft verschillende functies in het lichaam. Zo speelt het een belangrijke rol in de vochtbalans, wat belangrijk is voor de regulatie van de bloeddruk. Daarnaast speelt het een rol in een goede werking van spier- en zenuwcellen, wat bijvoorbeeld bewegen mogelijk maakt. De hoeveelheid natrium die van nature in de voeding voorkomt, is voldoende om deze lichaamsfuncties in stand te houden. Het toevoegen van zout aan de dagelijkse voeding is daarom niet nodig. Echter, doordat de meeste mensen de smaak van zout aantrekkelijk vinden, wordt het in grote hoeveelheden aan producten toegevoegd. Hierdoor krijgen veel Nederlanders die in een fabriek bewerkte producten gebruiken, te veel zout binnen.

Waarom minder zout?

De gevolgen van een te hoge zoutinname kunnen een verhoogde bloeddruk en nierschade zijn. Ook kan een te hoge zoutinname de werking van je bloeddrukverlagende medicatie tegenwerken. Voor jou, als nierpatiënt, is het daarom van groot belang om op je zoutinname te letten. Nierpatiënten moeten zout nog iets meer beperken dan iedereen. Onze richtlijn voor nierpatiënten is 5 gram zout per dag.

Hoeveel dan?

De Gezondheidsraad heeft in 2010 onderzoek gedaan naar de gemiddelde zoutinname onder Nederlanders. Hieruit bleek dat mannen gemiddeld 10 gram zout per dag binnenkrijgen en vrouwen gemiddeld 7,3 gram zout. Om de gevolgen van een te hoge zoutinname te voorkomen, is het advies voor gezonde volwassenen om maximaal 6 gram zout (2,4 gram natrium) per dag binnen te krijgen. De richtlijn voor nierpatiënten is een maximale inname van 5 gram zout (2 gram natrium) per dag.

Hoeveel zout eet je eigenlijk?

De meeste nierpatiënten eten te veel zout. Maar hoe kan je achterhalen hoeveel zout je nu eet? Hiervoor zijn online programma’s beschikbaar. Zo kun je bijvoorbeeld de Eetmeter van het Voedingscentrum invullen waardoor je nauwkeurig kunt laten berekenen hoeveel zout je per dag binnenkrijgt.

Maak eerst een account aan en vul vervolgens het voedingsdagboek in, dit kan ook gemakkelijk via de app. Aan de hand van het ingevulde voedingsdagboek krijg je inzage in je zoutgebruik. Bovendien kun je de hoeveelheid zout in urine op je labuitslagen terugvinden, zie voor meer informatie hierover het kennisblok.

Hoe eet je slim zoutarm?

Als je zoutinname boven 5 gram per dag is, kun je hieronder enkele tips van Eddie lezen om je zoutinname te verminderen en toch lekker te eten. Hij gelooft in het vervangen van de grote ‘boosdoeners’ door lekkere alternatieven. Dan hoef je op alle kleine dingen niet zo strak te letten en kun je ook zonder schuldgevoel af en toe eten buiten de regels. Ook daar heeft hij wat tips bij om dit op een extra slimme manier te doen.

Stap 1. Vervang de grote ‘boosdoeners’ door lekkere alternatieven

‘Boosdoeners’		Alternatieven
Broodmaaltijden (0,33 g zout per snee brood en wanneer je hartig broodbeleg eet verdubbelt dat nog bijna)		Zelfgebakken brood zonder zout. Wakker worden met de geur van vers brood uit je broodbakmachine. Maak het lekker met nigella zaad, kummel, komijn, vlierbloesem, noten, rozijnen, abrikozen en koop je ingrediënten goedkoop online. Zoutarm broodbeleg. Experimenteer eens met notenpasta’s, pure pindakaas of maak zelf spreads zoals humus of muhamara zonder zout. Havermoutpap. Tip: zoek recepten voor ‘overnight oats’, snel en heerlijk. Avondmaaltijden gebruiken als lunch. Bijvoorbeeld restjes van gisteren of gevulde salades. *Let op dat je genoeg jodium binnenkrijgt*. Omdat veel mensen te weinig jodium binnenkrijgen, wordt aan bakkerszout jodium toegevoegd. Jodium zit van nature in vis, zeewier en andere producten uit de zee. Er zijn ook jodiumpilletjes en druppels, dan kun je het zelf toevoegen.
Avondmaaltijd Pakjes en zakjes met veel zout		Kook met pure ingrediënten Gebruik verse kruiden of kruidenmengsels zonder zout om het eten op smaak te brengen. Lavas (maggiplant) bijvoorbeeld is een kruid dat een sterke hartige smaak geeft aan gerechten. Er komt nog een blog waar we hier aandacht aan besteden. Lekkere gerechten kun je o.a. vinden op nieren.nl: Penne met asperge en zalm Rijstsalade met tuinbonen en ei Gevulde courgettes Risotto met groenten en gehakt
Avondmaaltijd Kant-en-klaarmaaltijden		Maak je eigen kant-en-klaarmaaltijden door op andere dagen dubbele porties te koken. Koop maaltijden met acceptabele hoeveelheden zout. Zoek naar salades en maaltijden die op smaak gemaakt zijn met zoet, zuur en peper en check het label.
Avondmaaltijd Eten buiten de deur		Zoutarm eten bestellen is een kunst, maar het kan. Sommige restaurants kun je beter mijden. We gaan er nog een keer een hele blog aan besteden.
Snacken		Neem je eigen snacks mee. Duik een supermarkt in voor bijvoorbeeld noten, fruit, snackgroente of donkere chocolade. Friet zonder zout is nog best een redelijke optie, al is het natuurlijk geen ‘health food’. Vaak proef je echter wel dat de aardappels voorgekookt zijn met zout.

Stap 2. Eet slim ‘buiten de regels’ en zonder schuldgevoel

‘Zonden’	Tips om de schade te beperken
Zoute chips (gemiddeld 0,45 gram zout per portie van 40 gram)	Wees realistisch: soms eet je wat meer dan één handje chips. Ga dus voor de laagste hoeveelheid zout per verpakking, koop kleine verpakkingen en deel je chips. Zorg ook dat het niet standaard in huis is of dat je partner het ergens verstopt.
Gezouten noten (0.2 g zout per portie van 30 g)	In ieder artikel over zoutarm eten zullen alleen ongezouten noten aangeraden worden. En ook wij raden ongezouten noten aan. Toch valt de hoeveelheid zout per kcal van gezouten noten reuze mee. Stel je eet een heel bakje gezouten macadamia cashew notenmix van de AH. Dan heb je met ruim 1000 kcal genoeg gegeten voor de halve dag en daarmee 1 gram zout binnen. Let wel op, de hoeveelheid zout verschilt flink tussen merken, het kan zomaar 2x zoveel zijn. De tips zijn eigenlijk hetzelfde als bij de chips.
Klein snufje zout strooien (0.05 g tot 0.4 g zout)	Zoutkorrels aan de buitenkant van je eten proef je goed zonder dat je echt veel binnenkrijgt, strooi dus pas zout over je eten wanneer het op je bord ligt. Strooi zout eerst op je hand, zo schiet je niet uit. Pak er een beetje van tussen duim en wijsvinger en strooi dat op je eten. Het hoeft niet op, gooi de rest in de gootsteen. Ik ken ook mensen die de zoutpot helemaal uit huis hebben gedaan, omdat ze van zichzelf weten dat ze hiermee geen maat kunnen houden.

Check kaliumzout met je arts

Kaliumzout is keukenzout (natriumchloride) waarbij het mineraal natrium deels is vervangen door het mineraal kalium. Met name bij een hoge bloeddruk kan het gebruik van kaliumzout in plaats van keukenzout (natriumchloride) de bloeddruk verlagen, omdat er minder natrium in het lichaam komt. Toch is dit voor nierpatiënten niet altijd een goede oplossing, aangezien het bij jou zo kan zijn dat de nieren kalium minder goed kunnen uitscheiden en daarom een kaliumbeperking hebt. Het resultaat van het gebruik van kaliumzout kan dan zijn dat je te veel kalium in je bloed krijgt. Dit kan gevaarlijk zijn voor de werking van het hart. Een ander nadeel van het vervangen van natriumzout door kaliumzout is dat mensen niet wennen aan een minder zoute smaak. We raden je daarom aan om met je arts of diëtist te overleggen als je kaliumzout wilt gaan gebruiken. De hoeveelheid kalium verschilt ook enigszins tussen verschillende merken:

LoSalt Mineraalzout: ongeveer 66% kaliumchloride en 33% natriumchloride
Jozo Bewust: ongeveer 69% kaliumchloride en 30% natriumchloride

Als je het zekere voor het onzekere wilt nemen, raden we je aan om keukenzout (natriumchloride) niet door kaliumzout te vervangen, maar het gebruik van keukenzout zo veel mogelijk te verminderen. Pas verder op voor andere schijnbare alternatieven. Schijnbare alternatieven zijn zoutproducten met namen als zeezout, Himalayazout en Keltisch zout. Vaak wordt de suggestie gewekt dat deze producten gezonder zouden zijn dan keukenzout, maar er zit evenveel natrium in. Zulke zouten bevatten wel een beetje mineralen en spoorelementen, zoals jodium, magnesium en calcium. Dit is echter zo weinig, dat ze niet bijdragen aan het behalen van de aanbevolen dagelijkse hoeveelheden van deze elementen.

Wat moet ik onthouden van dit artikel?

Zoek uit hoeveel zout je echt eet met een online tool. Je kunt het ook uitrekenen (of je arts vragen) op basis van je labuitslagen. Verbind geen grote conclusies aan één hoge of lage waarde. Er zit nogal veel variatie op deze getallen. Richt je zoutinname op onder 5 gram per dag.
Vervang de ‘grote boosdoeners’ door lekkere alternatieven. Maak zo ruimte om met de rest van je voeding niet zo precies te hoeven doen. Als je weinig brood met bakkerszout eet, let dan op jodium.
Eet slim ‘buiten de regels’ en zonder schuldgevoel en houd daarbij de schade binnen de perken.
Check met je arts of diëtist of je kaliumzout kunt gebruiken. Het kan voor jou geschikt zijn of juist heel schadelijk.